Henryk Saulowicz Altszuller

Henryk Altszuller urodził się 15 października 1926 roku w Taszkiencie. Jego rodzice pochodzili z Baku. Jego ojciec był członkiem zespołu redakcyjnego gazety „Zarya Vostoka”.

Kiedy młody Henryk skończył 5 lat, jego rodzice ponownie przeprowadzili się do Baku. Altszuller mieszkał tam do 1990, kiedy przeprowadził się do Petrozawodska, gdzie pracował i mieszkał aż do śmierci. Już od wczesnej młodości pałał miłością do czytania – w każdą wolną chwilę spędzał w bibliotece, czytając głównie powieści science fiction. Miał też szczęście natrafić na bardzo dobrych nauczycieli. Początkowo marzył o zostaniu marynarzem.

Po skończeniu ósmej klasy dostał się do Szkoły Morskiej. Po wybuchu II wojny światowej wszyscy uczniowie zostali wysłani na front. Henryk był o rok młodszy niż pozostali uczniowie – dlatego też pozostał w Baku i kontynuował naukę. Swój pierwszy certyfikat patentowy otrzymał jeszcze jako uczeń dziesiątej klasy, za skafander działający na utleniony wodór. Kiedy ukończył szkołę został przeniesiony do pułku strzeleckiego, skąd został wysłany do szkoły lotniczej. Kiedy ją ukończył zakończyła się II wojna światowa.

Na jego prośbę przeniesiono go do floty morskiej w Baku. Tam też zaczął pracować w Biurze Patentowym Floty w Baku. Kontynuował tam opracowywanie różnych wynalazków oraz uczenie innych ludzi jak być kreatywnym. To właśnie uczenie innych popchnęło go do studiów nad stworzeniem metody lub techniki wynalazczości. W przeciwieństwie do psychologów, którzy koncentrowali się na zaangażowaniu jednostek ludzkich w proces działalności, Henryk Altszuller rozpoczął studia nad samymi wynalazkami – przykładowo systemami technicznymi tworzonymi przez ludzi. Rozpoczął od poszukiwania cech charakterystycznych – cech odróżniających „mocne” wynalazki od tych słabych. Kamieniem węgielnym jego metody było odkrycie sprzeczności. W czasie swoich badań przeanalizował cały zbiór certyfikatów patentowych i odkrył pewne standardowe metody rozwiązań dla sprzeczności technicznych. W 1948 roku pojawiły się pierwsze rezultaty jego pracy.

Razem z R. Szapiro, Altszuller napisał list do Stalina, w którym opisywali bardzo złą sytuację działalności wynalazczej w kraju. Pod koniec swojego listu poinformował Stalina, że wynalazł metodologię pozwalającą rozwiązać problemy wynalazcze i zaproponował jej nauczanie skierowane do wynalazców. Napisanie listu, liczącego 30 stron, zajęło prawie 6 miesięcy. W tym czasie Altszuller miał zaledwie 22 lata. Za swoją zuchwałość, dwójka przyjaciół została aresztowana w 1950 roku. Ich sprawa stała się przedmiotem śledztwa w Moskwie. Oboje w czasie przesłuchania byli poddawani torturom – prowadzący śledztwo nie pozwalali im między innymi na sen. W trakcie procesu sądowego – przeprowadzonego przez 58 Sekcję Wydziału Kryminalnego – Altszuller został skazany na 25 lat i zesłany do Workuty.

Po odmownej odpowiedzi na list proszący o ułaskawienie syna, jako matka popełniła samobójstwo w 1953 roku. Ojciec Altszullera zmarł wcześniej. W 1954 roku, Altszuller został zrehabilitowany. Pierwszy artykuł jego autorstwa ukazał się w „Pytaniach Psychologii” w 1956 roku. Główną tezą artykułu było stwierdzenie, że systemy techniczne rozwijają się zgodnie z obiektywnymi zasadami, które muszą zostać zgłębione. Postulował również, że każdy problem wynalazczy potrzebuje poznania i rozwiązania sprzeczności. Altszuller jest też autorem wielu wynalazków. Do najciekawszych należy kombinezon ciśnieniowy dla ratowników. Po swojej rehabilitacji Altszuller pracował przez jakiś czas w fabryce stalowych kabli, później został członkiem redakcji gazety „Bakiński Robotnik”, następnie podjął pracę w Ministerstwie Budownictwa Republiki Azerbejdżanu. W tym samym czasie ukończył również uniwersytet. W połowie lat 60 zrezygnował z pracy i rozpoczął działalność literacką. Był pisarzem science fiction, publikował pod pseudonimem Henryk Altow. Jego powieści zostały przetłumaczone na kilka języków, a sam Altow widnieje w encyklopediach science fiction.

Stopniowo praca nad TRIZ pochłonęła go tak bardzo, że zawiesił swoją działalność literacką i poświęcił resztę życia dla TRIZ. Wprowadzenie metodologii TRIZ nie było łatwym zadaniem. Przez 10 lat – od 1958 do 1967 – Altszuller korespondował z Centralną Radą Wynalazców Związku Radzieckiego. Prosił jedynie o możliwość przedstawienia społeczeństwu swojej metodologii, jednakże przez 10 lat spotykał się z odmowami. W 1970 roku, Centralna Rada Wynalazców Związku Radzieckiego podjęła decyzję o utworzeniu Publicznego Laboratorium Wynalazczej Metodologii, a w 1971 roku utworzono Azerbejdżański Publiczny Instytut Wynalazczej Kreatywności, na bazie szkoły aktywności wynalazczej dla młodzieży (była to pierwsza tego typu placówka w ZSRR). Altszuller włożył masę wysiłku w organizację pracy badań naukowych. Pracownicy Publicznego Laboratorium Wynalazczej Metodologii pracowali wedle zasad sztafety. Ci, którzy nie mogli utrzymać tempa odchodzili, zostawiając wyniki badań tym, którzy kontynuowali pracę. Altszullerowi udało się stworzyć kreatyny zespół złożony z osób zdolnych do rozwijania teorii. Szkoły, w których ludzie uczeni byli TRIZ zaczęły pojawiać się w wielu miastach ZSRR.

W 1974 roku Centralna Rada Wynalazców Związku Radzieckiego zamknęła Publiczne Laboratorium Wynalazczej Metodologii, ponieważ Altszuller nie zastosował się do jej polecenia każącego mu zaprzestać tworzenie szkół TRIZ w kraju. Proces powstawania szkół TRIZ okazał się niemożliwy do kontrolowania przez Radę. Kiedy Laboratorium zostało zamknięte, Altszuller odszedł z Azerbejdżańskiego Publicznego Instytutu Wynalazczej Kreatywności – razem z innymi nauczycielami akademickimi, którzy podzielali jego punkt widzenia na TRIZ. Altszuller poświęcił się również tworzeniu społeczności TRIZ – kręgu osób, które wykorzystują TRIZ w pracy oraz życiu. Od lat 90-tych TRIZ zdobywa uznanie również za granicą – na początku w najbardziej rozwiniętych państwach. W ostatnich latach zaobserwować można duże zainteresowanie TRIZ w Stanach Zjednoczonych, które może być wyjaśnione wydawaniem książek Altszullera w Stanach, Japonii i innych krajach, a także rozwojowi oprogramowania „Invention Machine” na komputery osobiste. Altszuller pozostawił po sobie ogromną spuściznę literacką.

Jego książki zostały przetłumaczone na wiele języków. Ostatnimi czasy badacze zaczęli wprowadzać TRIZ na grunt pedagogiki oraz w innych dziedzinach ludzkiej działalności. Rosyjskie Stowarzyszenie TRIZ zostało utworzone w 1989 roku i od tamtej pory stara się tworzyć społeczność TRIZ. W 1997 roku Konwent Stowarzyszenia TRIZ (odbywający się w Petrozawodsku) podjął decyzję o utworzeniu Międzynarodowego Stowarzyszenia TRIZ.

28 września 1998. Powyższy tekst został opracowany na bazie informacji uzyskanych od L. Koziewnikowej.

Film przedstawiający wykład Henryka Altszullera